‘Vị’ đoạt giải quốc tế, bị cấm trong nước

Ngày 28/9, tác phẩm nhận phần thưởng 600.000 Đài tệ tại sự kiện. Ngoài ra, phim sắp trình chiếu trong khuôn khổ Liên hoan phim Busan (Hàn Quốc). Trước đó, phim thắng giải “Special Jury Award” tại hạng mục “Encounters”(Những cuộc gặp gỡ) – khuyến khích nhà làm phim độc lập thể hiện quan điểm thẩm mỹ, cách kể chuyện sáng tạo – của Liên hoan phim Berlin 2021. Hồi tháng 5, phim bị phạt 35 triệu đồng vì chưa xin phép phát hành đã đi thi quốc tế.

Được ghi nhận ở một số liên hoan nước ngoài nhưng trong nước, phim bị Hội đồng kiểm duyệt quốc gia cấm phát hành hồi tháng 7 vì cảnh nude gần 30 phút, chiếm một phần ba thời lượng. Cục trưởng Điện ảnh Vi Kiến Thành khẳng định cấm chiếu Vị theo đúng quy định. Đa số thành viên trong hội đồng duyệt phim thống nhất không thể cấp phép. Trước khi ra quyết định, họ đã tham khảo ý kiến từ đại diện Vụ Văn hóa Văn nghệ Ban Tuyên giáo Trung ương, Hội Phụ nữ Việt Nam… “Phải xem rồi mới thấy sự cần thiết của việc không cho phép phổ biến phim này ở Việt Nam”, ông Thành nói.

Theo anh Việt Văn – thành viên Hội đồng duyệt phim quốc gia, Vị có góc quay, ánh sáng, dựng phim tốt, nhưng chưa phù hợp văn hóa Việt, thiếu giá trị nhân văn. Anh nói: “Một người đàn ông da đen sống cùng bốn phụ nữ như thời nguyên thủy. Phim có nhiều cảnh nude như nhân vật nấu ăn, làm tình, nói chuyện, tổng thời lượng gần 30 phút. Một số cảnh không mang giá trị thẩm mỹ, hạ thấp giá trị con người… Kết thúc phim là sự bế tắc: người đàn ông không đổi đời, bốn phụ nữ đều bị sang chấn tâm lý. Nói thẳng ra, phim hạ thấp nhân phẩm phụ nữ…”.

Nhà sản xuất Phương Thảo cho biết vì lệnh cấm, ê-kíp phải từ bỏ quyền sở hữu để phim có cơ hội “sống”, tham gia các liên hoan quốc tế. Tại tọa đàm trực tuyến của giới làm phim – nhằm góp ý Luật Điện ảnh sửa đổi – hôm 26/9, cô nói hiện tác phẩm thuộc quyền sở hữu của Lai Weijie – nhà sản xuất người Singapore. Đạo diễn Lê Bảo cũng bỏ quyền tác giả. Website Liên hoan phim Busan mới đây ghi phim do công ty E&W Films (Singapore) sản xuất, là sản phẩm hợp tác của Pháp, Singapore và Việt Nam.

Nhiều người trong giới điện ảnh đồng cảm với chuyện đổi “quốc tịch” cho phim của ê-kíp. Đạo diễn Quang Dũng đánh giá đây là quyết định cực chẳng đã, còn Trần Thanh Huy cho rằng ê-kíp đã có lựa chọn “đau đớn”. Khi phim không thể phát hành trong nước để kiếm tiền, họ mong muốn tham dự liên hoan quốc tế để tìm kiếm danh tiếng. Thanh Huy nói: “Ra nước ngoài, quốc tịch hay tên phim có ý nghĩa quan trọng vì gắn liền định danh tác phẩm, người làm phim. Hiện tại, từ bỏ ‘quốc tịch’ thì coi như sáu, bảy năm làm phim là bỏ hết”. Anh mong đoàn phim và cơ quan quản lý cùng nhau bàn bạc, tìm cách giải quyết ổn thỏa nhất.

Các đạo diễn chung ý kiến việc kiểm duyệt cần cởi mở hơn để tạo môi trường tự do sáng tạo cho giới làm phim. Theo đạo diễn Quang Dũng, nếu không thay đổi, về lâu dài, các nhà sản xuất, đạo diễn quốc tế có thể đánh giá thị trường phim ảnh trong nước kiềm chế tính sáng tạo, từ đó không muốn đầu tư. Quang Dũng nói: “Nhìn lại, những phim Việt gây ấn tượng với giới chuyên môn quốc tế, được đánh giá cao về nghệ thuật, như phim của đạo diễn Trần Anh Hùng, Ròm (Trần Thanh Huy) hay mới đây là Vị, đều có nguồn vốn nước ngoài”.

Đạo diễn Charlie Nguyễn đề xuất cấp “luồng xanh” cho những phim art-house như Vị để tham gia các liên hoan, thay vì phải xin phép phát hành trước như quy định hiện tại. Anh nói: “Câu chuyện không chỉ dừng ở riêng trường hợp của Vị. Các nhà làm phim nước ngoài sẽ thấy lo ngại khi đến Việt Nam, bởi chính phim người Việt làm còn chịu một số rào cản, phim nước ngoài sẽ ra sao?”. Từng xem phim Vị, đạo diễn Hoàng Điệp đánh giá tác phẩm có tiếng nói cá nhân độc đáo, có thể được phổ biến với mục đích học tập, nghiên cứu hoặc trình chiếu hạn chế trong liên hoan.

Phim Vị dài 97 phút, lấy bối cảnh một xóm nghèo ở ngoại ô TP HCM, gồm các nhân vật: Gbenga, Minh Nga, Lê Dung, Cẩm Xuân… Phim xoay quanh cuộc sống người đàn ông Nigeria tại Sài Gòn. Dù có con trai nhỏ ở quê nhà, vì mưu sinh, anh tới TP HCM lập nghiệp bằng nghề cầu thủ. Bị chấn thương, anh buộc phải rời đội bóng, chuyển tới một khu xóm nghèo, sống cùng bốn phụ nữ Việt. Anh hành nghề cắt tóc, thỉnh thoảng massage, gội đầu cho nhóm phụ nữ, chứng kiến từng mảnh đời khác nhau của họ. Thông điệp của phim là niềm khao khát sống của con người trước số phận mỏng manh và nỗi sợ hãi bị cô lập.

Nhật Thu Huế