Kiệt tác bị hắt khoai tây nghiền của Monet

Tác phẩm được nhắc đến nhiều khi bị hai nhà hoạt động xã hội hắt khoai tây nghiền tại Bảo tàng Barberini, Đức hôm 24/10, nhằm gây chú ý về vấn đề biến đổi khí hậu toàn cầu. Theo Forbes, cả hai sau đó bị cảnh sát bắt giữ. Đại diện bảo tàng thông báo theo kiểm tra sơ bộ của nhóm bảo tồn, bức tranh không bị hư hại do được bảo vệ bằng kính.

Tác phẩm ra đời năm 1890, mô tả những đống rơm trên cánh đồng. Mặt trời ẩn sau đống rơm, từng tia nắng xuyên qua chiếu rọi xuống mặt đất với màu đỏ, cam và màu xanh lá cây, tạo khung cảnh rực rỡ.

“Meules” bị ném khoai tây nghiền

Theo Sotheby’s, năm 1891, Monet và nhà buôn nghệ thuật Durand-Ruel trưng bày Meules cùng 14 bức khác trong loạt tranh vẽ đống rơm, gây nhiều chú ý. Nhà hoạt động xã hội, doanh nhân Bertha Honoré Palmer khi thưởng lãm đã nhanh chóng bị thu hút và quyết định mua tác phẩm. Thông thường, bà chỉ giữ tranh trong bộ sưu tập tạm thời và tìm cơ hội bán kiếm lời. Tuy nhiên, Meules thì khác. Ban đầu, bà bán bức họa cho một bảo tàng nhưng nhanh chóng thay đổi ý định. Vài tháng sau, bà mua lại tranh rồi lưu giữ đến cuối đời. Khi Palmer mất, một phần bộ sưu tập nghệ thuật của bà được tặng cho Viện Nghệ thuật Chicago, trong đó có hai bức từ loạt tranh đống rơm. Tuy nhiên, Meules vẫn được giữ lại trong gia đình.

Năm 1986, tranh được đấu giá tại Christie’s với mức 2,5 triệu USD (62 tỷ đồng) và “biệt tích”. Tháng 5/2019, tác phẩm lần nữa xuất hiện trong phiên của Sotheby’s New York, do một nhà sưu tập giấu tên bán. Chỉ trong tám phút, sáu người đã chiến đấu để giành được kiệt tác. Tỷ phú người Đức Hasso Plattner chiến thắng với số tiền 110 triệu USD, gấp đôi ước tính ban đầu. Đây là bức tranh của Monet đắt nhất từng được đấu giá. Plattner sau đó cho Bảo tàng Barberini mượn trưng bày từ tháng 9/2020.

Meules nằm trong nhóm 25 tác phẩm vẽ đống rơm – Grainstacks – được Monet sáng tác từ mùa hè năm 1890 đến mùa xuân 1891. Theo Sotheby’s, các bức họa lấy cảm hứng từ cánh đồng gần nhà ông ở Giverny. Họa sĩ thường đặt giá vẽ ở gần cuối vườn, hướng ánh nhìn về phía tây hoặc tây nam qua cánh đồng gọi là Clos Morin, về phía những ngọn đồi ở bờ xa của sông Seine. Ở đó, sau vụ thu hoạch, nông dân địa phương chất hàng trăm bó lúa mì thành đống, tạo đỉnh mái vòm.

Khi đó, mỗi làng không có máy tuốt riêng. Họ phải mất hàng tháng trời để chờ đợi những chiếc máy lưu động. Vì vậy, ngũ cốc cắt vào mùa hè được xếp gọn gàng và cẩn thận đến tháng giêng hoặc tháng 2 năm sau. Những đống rơm cao hơn 3 m, đôi khi lên tới hơn 6 m, hình dạng thay đổi theo từng vùng. Những đống rơm vàng trong tranh của Monet điển hình ở vùng nông thôn Normandy.

Trước Meules, đống rơm từng xuất hiện trong các bức sơn dầu của Monet nhưng không phải một chủ đề cụ thể. Hình ảnh này xuất hiện một cách tình cờ trong khung cảnh rộng lớn hoặc đằng sau nhân vật đang đi dạo qua cánh đồng tươi tốt. Đến năm 1888, Monet bắt đầu đặt chúng làm trung tâm.

Họa sĩ không vẽ những chi tiết thừa như bóng người đi qua cánh đồng, chim bay trên bầu trời, chú chó… Ông tập trung vào chính đống rơm, ánh sáng hay bóng tối bao phủ lên nó, bầu trời và đường chân trời. Với việc giản lược chi tiết, Monet khắc họa sự tinh tế của đường nét và sự thay đổi của cảnh quan dưới tác động của ánh sáng, bầu không khí. Ngoài ra, bố cục rộng, đầy đủ thể hiện dụng ý về sự phì nhiêu, trù phú của cảnh quan Normandy.

Theo Christie’s, Monet đã dành thời gian dài thử nghiệm việc miêu tả chủ thể phong cảnh trong các điều kiện thời tiết, ánh sáng khác nhau. Tuy nhiên, họa sĩ chưa từng nghĩ đến việc vẽ nhiều bức tranh như vậy – tổng cộng 25 bức – được phân biệt gần như hoàn toàn thông qua màu sắc, hiệu ứng khí quyển. Meules là một trong tám chiếc duy nhất còn lại trong tay tư nhân, phần còn lại được trưng bày tại Bảo tàng Nghệ thuật Metropolitan ở New York, Bảo tàng Nghệ thuật ở Paris và Viện Nghệ thuật Chicago… Một bức tranh tương tự được bán đấu giá vào năm 2016 với mức 81,4 triệu USD.

Nhà sử học nghệ thuật Paul Hays Tucker nhận định trong The Series Paintings tại Museum of Fine Arts ở Boston: “Khi xem 15 tác phẩm tại triển lãm, di chuyển từ bức này sang bức khác, người xem không chỉ cảm nhận được nhiều lựa chọn nghệ thuật Monet đưa ra, mà cả sự gắn bó sâu sắc của họa sĩ với những đống rơm. Chúng không bao giờ bị che khuất hay ánh sáng lấn át. Monet còn mô tả chúng bằng màu đậm, xác định đỉnh hình nón bằng các dải ánh sáng chạy dọc theo các cạnh nhấp nhô, tạo cảnh tượng đẹp”.

Trong cuốn Monet or the Triumph of Impressionism, nhà buôn nghệ thuật Daniel Wildenstein nhận xét phối cảnh độc đáo, bố cục linh hoạt, bảng màu sống động khiến Meules trở nên khác biệt. “Màu sắc ấm áp, tầm nhìn khoáng đạt đưa tác phẩm trở thành biểu tượng của trường phái ấn tượng. Sự chú trọng vào hình thức, ánh sáng hơn nội dung và nhiều chi tiết khiến Meules thực sự là kiệt tác từ loạt Grainstacks của Monet”, Daniel Wildenstein nói.

Claude Monet sinh năm 1840 tại Paris, Pháp, là con thứ trong một gia đình làm kinh doanh. Thời niên thiếu, Monet vẽ biếm họa, rồi trở thành học trò của danh họa Eugéne Boudin. Trong 86 năm, Monet đã sáng tác 2.000 bức họa, trong đó có rất nhiều tác phẩm được thực hiện ngay trong vườn nhà ông.

Monet là họa sĩ tiên phong sáng lập trường phái Ấn tượng Pháp. Họa sĩ từng tổ chức một số triển lãm cá nhân như: Tuyển chọn các tác phẩm năm 1900, London: Sông Thames năm 1904, Hoa Lily: Phong cảnh sông nước năm 1909, và Venice năm 1912. Năm 1912, Monet bị đục thủy tinh thể, sức khỏe suy yếu nhưng vẫn nỗ lực tạo ra nhiều tác phẩm. Họa sĩ qua đời năm 1926 vì ung thư phổi.

Hiểu Nhân