Abdulrazak Gurnah đoạt Nobel Văn học

Theo đại diện Viện hàn lâm Thuỵ Điển, ông được vinh danh vì “sự thâm nhập không khoan nhượng và đầy lòng trắc ẩn về những ảnh hưởng của chủ nghĩa thực dân và số phận của những người tị nạn trong hố sâu ngăn cách giữa các nền văn hóa và lục địa”.

Gurnah sinh ra và lớn lên trên đảo Zanzibar (Tanzania) nhưng đến Anh tị nạn vào cuối những năm 1960. Ông đã xuất bản mười tiểu thuyết và một số truyện ngắn, với chủ đề xuyên suốt về những người lưu vong.

Vài giờ trước lễ công bố, trên mạng xã hội, nhiều độc giả gọi tên Margaret Atwood, Ngugi wa Thiong’o và Haruki Murakami với nhiều bình luận mong họ đoạt giải.

Theo Guardian, giới văn chương quốc tế dự đoán nhà văn Pháp Annie Ernaux giành giải. Cây bút Alex Shephard của tờ New Republic đánh giá sự lựa chọn này an toàn, tránh gây tranh cãi hơn Bob Dylan (2016). Ngoài ra, cũng như cố Thủ tướng Anh Winston Churchill từng giành chiến thắng nhờ các cuốn hồi ký, Annie Ernaux có thể được vinh danh với các tác phẩm lấy cảm hứng từ chính cuộc đời bà.

Tác giả Pháp gần nhất đoạt Nobel Văn học là Patrick Modiano, năm 2014.

Nhiều người trong văn đàn Việt như nhà văn Nhật Chiêu, nhà phê bình Phạm Xuân Nguyên, Quân Khuê kỳ vọng tác giả Đời nhẹ khôn kham – Milan Kundera – chiến thắng. Ông là gương mặt quen thuộc với độc giả Việt, từng có nhiều tác phẩm được dịch như Sự bất tử, Một cuộc gặp gỡ, Lễ hội vô nghĩa, Căn cước… Ngoài ra, hai cây bút Trung Quốc là Diêm Liêm Khoa, Tàn Tuyết cũng được đánh giá cao.

Một số tên tuổi quen thuộc khác như nhà thơ Canada Anne Carson, tiểu thuyết gia Nhật Bản Haruki Murakami, nhà văn Nga Ludmila Ulitskaya, nhà văn Canada Margaret Atwood, cây bút người Guadeloupe Maryse Condé và tác giả người Kenya Ngũgĩ wa Thiong’o cũng được kỳ vọng chiến thắng.

Năm ngoái, nhà thơ Mỹ Louise Glück được vinh danh. Viện Hàn lâm Thụy Điển ca ngợi nhờ “một giọng thơ không lẫn vào đâu được, với vẻ đẹp nghiêm khắc khiến sự tồn sinh của cá nhân trở nên phổ quát”.

Vài năm gần đây, Nobel Văn học vướng nhiều tranh cãi. Giải thưởng năm 2018 bị hủy do Jean-Claude Arnault, chồng của nhà thơ Katarina Frostenson – thành viên chủ chốt trong Hội đồng Viện Hàn lâm Thụy Điển – bị tố cáo lạm dụng nhiều phụ nữ. Ngoài ra, ông đã làm rò rỉ tên người chiến thắng bảy lần, kể từ năm 1996. Chủ nhân giải thưởng năm 2019 – ông Peter Handke – bị tẩy chay vì từng công khai bảo vệ chính trị gia quá cố – Slobodan Milosevic. Trong một cuộc phỏng vấn đăng trên website giải, Ellen Mattson – thành viên Viện Hàn lâm – nói điều duy nhất hội đồng quan tâm là giá trị văn học, thay vì bận tâm cuộc sống, quan điểm riêng tư của các cây bút.

Nobel Văn học là một trong sáu hạng mục của giải Nobel, được trao cho tác giả từ bất kỳ quốc gia nào, theo di chúc của nhà hóa học Alfred Nobel. Viện Hàn lâm Thụy Điển sẽ lựa chọn người thắng cuộc. Họ không bao giờ hé lộ dấu hiệu về nhân vật có khả năng đoạt giải cho tới khi công bố kết quả. Danh sách rút gọn của các ứng viên sẽ được tiết lộ 50 năm sau đó. Giải lần đầu được trao cho nhà thơ Pháp – Sully Prudhomme – năm 1901.

Hà Thu